Nagroda Nobla 2017 – coraz więcej psychologii w ekonomii

72-letni profesor Uniwersytetu w Chicago Richard H. Thaler został laureatem Nagrody Nobla z ekonomii 2017 za wkład w ekonomię behawioralną! Ekonomia behawioralna zajmuje się błędami poznawczymi, które wpływają na decyzje ludzi i mają znaczenie dla gospodarki. Wyniki jej badań pokazują, że nasze preferencje zmieniają się w zależności od kontekstu podejmowania decyzji. Dodatkowo, ekonomiści behawioralni odkryli,…

72-letni profesor Uniwersytetu w Chicago Richard H. Thaler został laureatem Nagrody Nobla z ekonomii 2017 za wkład w ekonomię behawioralną!

Ekonomia behawioralna zajmuje się błędami poznawczymi, które wpływają na decyzje ludzi i mają znaczenie dla gospodarki. Wyniki jej badań pokazują, że nasze preferencje zmieniają się w zależności od kontekstu podejmowania decyzji. Dodatkowo, ekonomiści behawioralni odkryli, że przeszacowujemy małe prawdopodobieństwa i niedoszacowujemy prawdopodobieństw dużych. Przypisujemy znacznie większą wartość rzeczom, które możemy utracić niż rzeczom, które możemy zyskać. Mniejszą wartość przypisujemy też zdarzeniom, które mają zajść w odległej przyszłości, a przeceniamy te same zdarzenia dziejące się dzisiaj. To powoduje z kolei, że niekonsekwentnie dyskontujemy przyszłe zyski, w zależności od tego, kiedy mają być one zrealizowane.

Lista podobnych błędów poznawczych jest długa. Ekonomia behawioralna stawia sobie za cel odpowiedź na dwa pytania: jeżeli nie zachowujemy się racjonalnie, to czy odchylenia od założeń o naszej racjonalności są duże? Czy są wystarczająco systematyczne i przewidywalne, aby stanowić podstawę nowych teorii ekonomicznych?

Ograniczenia naszej racjonalności, preferencje społeczne i problemy z samokontrolą – właśnie takie zjawiska i ich wpływ na zachowania jednostek w gospodarce interesują Richarda Thalera, który był uważany za jednego z faworytów do tegorocznej Nagrody Nobla z ekonomii.  W uzasadnieniu decyzji napisano, że badania prof. Thalera przyczyniły się do dynamicznego rozwoju ekonomii behawioralnej a dzięki nim był w stanie „wybudować pomost między analizą psychologiczną i procesem podejmowania decyzji przez jednostki”.

W 2012 r. wyszła w Polsce książka Richarda Thalera (wspólnie z Carlem R. Sunsteinem) pt. „Impuls. Jak podejmować właściwe decyzje dotyczące zdrowia, dobrobytu i szczęścia”. Wyjaśnia w niej, że nieracjonalne wybory podejmowane są często wtedy, gdy ich konsekwencje są oddalone w czasie – np. niezdrowe jedzenie, stosowanie szkodliwych używek. Takie skłonności wykorzystywane są przez firmy reklamujące niezdrowe produkty. Thaler proponuje, jak się przed tym zabezpieczać. Ludzie potrzebują „impulsów”, zwłaszcza kiedy podejmują decyzje rzadkie, w sytuacjach, których nie rozumieją i których nie są w stanie objaśnić, stosują zrozumiałe dla siebie pojęcia. Także wtedy, gdy nie ma natychmiastowej informacji zwrotnej o skutkach.

Co ciekawe, prof. Thaler jest współpracownikiem słynnego profesora psychologii Daniela Kahnemana, który również otrzymał Nagrodę Nobla z ekonomii w 2002 r.  Naukowcy badali wspólnie istnienie tzw. „zjawiska posiadania”, według którego przeszacowujemy wartość rzeczy, które posiadamy, co ma znaczenie w procesach negocjacji. Daniel Kahneman jest autorem wielu niezwykle ciekawych publikacji m.in. „Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym”, gdzie objaśnia nam działanie umysłu i opisuje, jak o naszym myśleniu wspólnie decydują dwa systemy: System 1 – szybki, intuicyjny i emocjonalny oraz System 2 – wolniejszy, działający w sposób bardziej przemyślany i logiczny. Odkrywa niezwykłe możliwości – ale też błędy i usterki – szybkiego myślenia, wskazując wszechogarniający wpływ intuicyjnych wrażeń na nasze myśli i zachowania.

autor: Dorota Strzelec – psycholog, trener, coach